Kara grzywny zamiast więzienia dla osoby, która działając w imieniu organizacji nie ustanowi procedury wewnętrznej zgodnie z wymogami ustawy o ochronie sygnalistów – takie zmiany wprowadzone zostały do nowego projektu ustawy.
Złagodzenie sankcji karnych z pierwotnej wersji projektu ustawy było jedną z wielu uwag jakie zgłaszane były do Ministerstwa. Proponowane pierwotnie sankcje karne niewątpliwie były odstraszające, natomiast co do tego czy były proporcjonalne i czy okazałyby się skuteczne można mieć duże wątpliwości. Jako Stowarzyszenie zgłosiliśmy uwagi do projektu między innymi w tym właśnie zakresie. Uważamy, że brak ustanowienia procedury wewnętrznej chroniącej sygnalistów powinien raczej skutkować odpowiedzialnością administracyjną podmiotu zobowiązanego, a nie karną odpowiedzialnością osoby fizycznej.
Warto przypomnieć, że Dyrektywa UE mówiła o ustanawianiu kar „proporcjonalnych” i „skutecznych”. Dlatego też ustawodawca w nowym projekcie słusznie zrezygnował z kary ograniczenia lub pozbawienia wolności w przypadku nie ustanowienia procedury wewnętrznej, pozostawiając karę grzywny. Aktualne Pytanie tylko kto tak naprawdę powinien ponosić za to odpowiedzialność.
Odpowiedzialność została złagodzona również w przypadku utrudniania zgłaszania naruszeń. Za takie działania, a także za ich usiłowanie nowy projekt ustawy uwzględnia karę grzywny. Kara ograniczenia lub pozbawienia wolności grozi osobom, które utrudniały zgłaszanie naruszeń stosując przemoc, groźbę lub podstęp. Tu raczej nie powinno być wątpliwości, że taki czyn popełnić może konkretna osoba fizyczna, więc indywidualna odpowiedzialność karna jest w pełni uzasadniona.
Nałożenie kary grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności grozi osobom, które podejmują działania odwetowe wobec sygnalisty. To również są czyny, które można przypisać konkretnemu sprawcy. Co ciekawe, ma tutaj znaczenie ilość podejmowanych działań jakie mogą naruszyć prawa sygnalisty lub wyrządzić mu nieuzasadnioną szkodę. Zastosowanie wobec sygnalisty więcej niż dwóch działań odwetowych, może podlegać karze ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 3. Dość nowatorskie, ciekawe podejście.
Odpowiedzialność za świadome zgłaszanie informacji nieprawdziwych została rozszerzona również w stosunku do osób, które pomagają w dokonaniu zgłoszenia takiemu nieuczciwemu sygnaliście.
Złagodzona do kary grzywny lub 1 roku ograniczenia lub pozbawienia wolności została także kara za naruszenie obowiązku zachowania poufności tożsamości sygnalisty, osób pomagających w dokonaniu zgłoszenia czy też osób powiązanych z sygnalistą.
Nowy projekt ustawy wprowadza większe zróżnicowanie co do nakładanych sankcji, ale też łagodzi odpowiedzialność.
Przynajmniej w jednym przypadku (brak ustanowienia procedury wewnętrznej) chyba jednak lepszym rozwiązaniem byłoby nakładanie kar administracyjnych na organizację zobowiązaną do wdrożenia procedur (nawet powtarzanych wielokrotnie), niż wszczynanie postępowań karnych.
Paweł Sawicki